door: Jelle Verweij business analyst bij Stratix
Over datacenters is tegenwoordig veel te doen, waar ze tot voor kort zonder veel ophef werden gebouwd. Jelle Verweij schijnt voor u wat meer licht op deze voor velen erg technische materie.
In de afgelopen jaren zijn er overal in Nederland datacenters verrezen. Dit ging eerst tamelijk geruisloos, maar datacenters hebben meer recent een prominentere plaats in de politiek en publieke opinie gekregen. Zowel op landelijk, provinciaal als gemeentelijk niveau trekt het bouwen van datacenters niet alleen de aandacht, maar roept het ook weerstand op.
Dat het initiële enthousiasme heeft plaatsgemaakt voor kritiek heeft verschillende oorzaken. Zo zijn er veel verschillende opvattingen over de waarde van datacenters, zowel economisch als maatschappelijk. Daarnaast zijn er zorgen over de impact van datacenter op het klimaat. Het debat wordt echter overladen met verschillende cijfers, aannames en conclusies, waardoor het lastig kan zijn om het probleem te begrijpen en een standpunt in te nemen. Dit blog doet een poging om in kaart te brengen waar de discussie om draait en wat de belangrijkste factoren zijn om rekening mee te houden.
Wat is een datacenter?
Allereerst is het belangrijk om vast te stellen wat de term ‘datacenter’ precies inhoudt. Wanneer spreken we nog over een serverruimte of computerzaal en wanneer over een datacenter? Datacenters vallen het best te omschrijven als een cluster van serverruimtes. Dit cluster kan zich bevinden in een apart gebouw, maar ook in gebouwétages of -vleugels. Waar veel (bedrijfs)data vroeger decentraal werd bewaard, wordt het tegenwoordig efficiënter gevonden om een centrale, veilige en betrouwbare plek te hebben waar alle informatie gezamenlijk staat opgeslagen. Daarnaast werd het steeds belangrijker om informatie overal vandaan te kunnen bereiken, via zowel vaste als mobiele netwerken. Die plek noemen we ‘de cloud’, maar het gaat in de praktijk om één of meerdere datacenters waar de processen en gegevens van bedrijven en individuen naartoe zijn verhuisd. Op het moment zijn er in Nederland 140 datacenters, maar deze zijn uiteraard niet allemaal van dezelfde omvang en soort. Er zijn – naast enkele organisatiespecifieke datacenters, bijvoorbeeld voor de overheid– grofweg drie typen datacenters:
- Multi-tenant datacenters zijn datacenters met meerdere huurders. Hierin brengen verschillende kleinere en grotere bedrijven hun data en processen onder op eigen servers die samen in deze datacenters staan. De eigenaren van deze datacenters kun je ruimteverhuurders noemen.
- Hyperscale datacenters zijn datacenters die volledig in handen zijn van één partij. Het gaat hierbij vaak om de bekende techreuzen, zoals Amazon of Microsoft. Zij hebben zelf alle hardware en software in de datacenters geoptimaliseerd en leveren diensten aan bedrijven en consumenten. Onder andere data van cloud-services als Onedrive is opgeslagen op service in hyperscale datacenters. In het publieke debat gaat het voornamelijk om dit soort datacenters.
- Hyperconnectivity datacenters zijn ook multi-tenant datacenters, met het verschil dat deze voornamelijk worden gebruikt voor de uitwisseling van data tussen bedrijven. Het gezamenlijk deel uit maken van een datacenter maakt deze uitwisseling makkelijker.
De discussie over datacenters: klimaat versus werkgelegenheid?
Een van de meest gehoorde onderwerpen in het debat rond datacenters, is de invloed op het klimaat. Hierbij gaat het meestal om twee zaken: de energiebehoefte en de koeling. Het is niet onlogisch om bij een datacenter direct aan een energieslurpend bakbeest te denken en er zit ook een kern van waarheid in die gedachte. Datacenters zijn echter een bundeling van servers die voor een groot gedeelte eerder ergens anders stonden. Op diezelfde manier wordt ook een gedeelte van de energiebehoefte, die anders verspreid was, gebundeld. Ondanks dat de data nog moet reizen van, naar en tussen datacenters is het geheel vaak toch efficiënter dan het verspreid gebruiken van reken- en opslagcapaciteit in servers en devices.
Qua koeling is er veel onduidelijkheid ontstaan over de mate waarin datacenters (drink)water gebruiken. Veel datacenters gebruiken gesloten systemen, maar er zijn typen datacenters die op warme dagen ook oppervlaktewater gebruiken. Hier is verder onderzoek naar nodig, maar naar verwachting is dit verbruik zowel absoluut als relatief erg beperkt in verhouding tot andere gebruikers van oppervlaktewater De warmte die datacenters opwekken kan ook voordelen hebben. Zo zijn er mogelijkheden om de restwarmte van datacenters te kunnen gebruiken voor het verwarmen van kassen of huizen. Dit wordt op het moment echter slechts op beperkte schaal toegepast.
Deze overwegingen roepen de vraag op wat de waarde is van datacenters voor Nederland. Als voordeel wordt vaak de economische waarde van datacenters genoemd. Datacenters zouden zorgen voor arbeidsplaatsen, meer bedrijvigheid en een goed vestigingsklimaat voor grote bedrijven. Echter zijn er de afgelopen jaren uitwassen naar boven gekomen die het geloof in die factoren heeft beschadigd. Hierbij valt te denken aan de invloed van lobbyisten of de integriteit van verantwoordelijke politici. In de discussie ontstaat zo vaak onduidelijkheid over de manier waarop de economische waarde concreet kan worden gemeten. Het is voor veel mensen niet goed duidelijk wat datacenters precies kunnen ‘geven’ aan de economie of de maatschappij en hier valt dan ook nog veel onderzoek in te doen.
Meer weten over het onderwerp?
Bovengenoemde zaken zijn slechts enkele van de vragen en problemen die verband houden met datacenters. Vanuit Stratix hebben we al meerdere malen dergelijke onderzoeksvragen op ons af zien komen en zodoende ervaring opgebouwd met de analyse van de rol en betekenis van datacenters uit het oogpunt van economie, klimaatbeheersing en innovatie. In juli 2021 publiceerde het Agentschap Telecom van het ministerie van Economische Zaken ons onderzoeksrapport: Datacenters vitaal? Mocht u naar aanleiding van dit blog, het nieuws of een concrete situatie ook vragen hebben, neem dan contact met ons op.
